Indeling van de winst- en verliesrekening

03-08-2022  |  In dit artikel besten wij aandacht aan de functionele indeling en de categoriale indeling. Tevens geven wij u informatie over het gebruik van de termen kostprijs van de omzet en inkoopwaarde van de omzet.

Inleiding

Het is ons gebleken dat de voorgeschreven modellen voor de indeling van de winst- en verliesrekening niet altijd correct worden toegepast. Ook is naar voren gekomen dat bij toetsingen hieraan, meer dan in het verleden, aandacht wordt besteed. Daarom onderstaand in hoofdlijnen enkele aandachtspunten.

In het Besluit modellen jaarrekening zijn modelschema’s gegeven voor de inrichting van de jaarrekening. We richten ons in dit artikel op de winst- en verliesrekening van een kleine of een micro bv.

Deze bv’s kunnen bij het inrichten van de winst- en verliesrekening kiezen tussen twee modellen.

1. Model I: het categoriale model
2. Model J: het functionele model

Model I: het categoriale model

Bij gebruik van dit model worden de kosten ingedeeld naar de categorie waartoe ze behoren.

Enkele elementen van de voorgeschreven indeling zijn:

• Brutomarge
• Lonen en salarissen
• Sociale lasten
• Afschrijvingen
• Overige bedrijfskosten*

* De overige bedrijfskosten mogen in de toelichting verder onderverdeeld worden.

Model J: het functionele model

Hierbij worden de kosten ingedeeld naar de functie die ze hebben.

De lasten worden geclassificeerd op basis van hun functie als onderdeel van de kostprijs van de omzet of als onderdeel van de distributie of beheerskosten.

Hier zijn elementen van de voorgeschreven indeling onder meer:

• Brutomarge
• Verkoopkosten
• Algemene beheerskosten

Er bestaat geen hybride model

Het komt in de praktijk vaak voor dat (onbewust) gekozen wordt voor een hybride model waarin elementen uit het functionele model J en uit categoriale model I gebruikt worden. Dat is onjuist. Het ene model moet gebruikt worden of het andere. Cherry picking is niet toegestaan. Juist een dergelijk onjuist hybride model leidt regelmatig tot discussies.

Het probleem brutomarge

Beide modellen geven aan dat de brutomarge in één regel vermeld mag worden. Veel accountants vinden het, gezien het inzicht dat het oplevert, noodzakelijk de brutomarge verder uit te splitsen. Vaak gebeurt dit door hier ook de term “inkoopwaarde van de omzet” te gebruiken. Die term komt in geen enkel model voor en leidt dan ook regelmatig tot discussie met toetsers.

Uitbreiding categoriaal model ten behoeve van het inzicht

Naast het eerdergenoemde model I is er een uitgebreider categoriaal model beschikbaar: model E. Als de term brutomarge niet voldoende inzicht geeft mag dit indeling van dit model ook gebruikt worden in de winst- en verliesrekening van kleine of micro bv’s.

Let op:

1. De term “inkoopwaarde van de omzet” komt in dit model niet voor.
2. De overige bedrijfsopbrengsten zijn onderdeel van de totale bedrijfsopbrengsten.

Uitbreiding functioneel model ten behoeve van het inzicht
Ten behoeve van het inzicht kan ook het functionele model J uitgebreid worden door gebruikmaking van de mogelijkheden die model F biedt. Dat model ziet er dan als volgt uit.

Let op:

• 1) In dit model komt de term “Kostprijs van de omzet” voor. Dit zijn de aan de omzet toe te rekenen interne en externe kosten. Dat betekent naast de inkoopwaarde van verkochte goederen ook de overige aan de omzet toe te rekenen kosten, zoals personeelskosten, afschrijvingen et cetera.
• 2) Het omzetresultaat wordt getoond als een bruto- en als een netto omzetresultaat.
• 3) De overige bedrijfsopbrengsten zijn hier geen onderdeel van het omzetresultaat.

Het valt op dat bij de modellen I en J alleen de term brutomarge wordt gebruikt. Wordt gekozen voor een uitgebreidere variant dan worden andere termen gebruikt.

Veel voorkomende vraagstukken

1. Bij veel productiebedrijven worden de kosten van grond- en hulpstoffen en de kosten uitbesteed werk et cetera gepresenteerd als kostprijs omzet. Een term uit de functionele jaarrekening komt dus in een winst en verliesrekening met een categoriale indeling.
   1. Wij adviseren hier de presentatie aan te passen naar de gebruikelijke termen voor de categoriale indeling.
2. Veel handelsbedrijven waarvoor het functionele model bijzonder geschikt is, hebben echter behoefte aan het inzicht via het categoriale model.
   Maar dat model heeft geen plaats voor de kostprijs van de omzet. Terwijl het vaak wel inzicht geeft als de inkoopwaarde van de omzet zichtbaar wordt.
   Deze inkoopwaarde bestaat hier veelal uit de ingekochte goederen, de mutatie in de voorraad en eventueel de bijkomende vracht- en inkoopkosten. Deze posten zijn moeilijk te rangschikken onder de voorgeschreven termen.

Gelukkig biedt artikel 14 BMJ uitkomst. In dit artikel staat bij model I en J afgeweken mag worden van de voorgeschreven kolomindeling. In het categoriale model kan dan de term “Kosten van grond- en hulpstoffen” vervangen worden door “Inkoopwaarde van de omzet”.

Afsluitend

Het is van belang dat bij het samenstellen van jaarrekeningen aangesloten wordt op de modellen die vastgesteld zijn in het Besluit Modellen Jaarrekening. Het zijn voorgeschreven modellen waarvan slechts mag worden afgeweken als daardoor het inzicht voor de gebruiker wordt gediend.

Kies of:

• voor de modellen I of J en gebruik alleen de term brutomarge.
• voor een variant die meer inzicht geeft. Zorg er dan voor dat de indeling voldoet aan de eisen zoals hierboven zijn genoemd.

En leg bij een afwijking van de modellen in uw dossier vast waarom gekozen is voor de afwijkende presentatie.

Let op: Cherry picking is niet toegestaan.