Hoe gaat de Nederlandse rechter om met het uitzetten van krakers?

In Nederland is het eigenlijk altijd verboden om iets van een ander te pakken of in gebruik te nemen. Een logisch gevolg van één van de meest fundamentele rechten van allemaal, het eigendomsrecht. Een opvallende uitzondering op deze hoofdregel is lange tijd het kraken geweest.

Kraken in Nederland

Sinds de jaren zestig worden in Nederland regelmatig gebouwen gekraakt. Dat voorkomt aan de ene kant leegstand en helpt tegen woningnood, maar aan de andere kant betekent het voor vastgoedeigenaars vaak een enorme kostenpost en een uitgewoond gebouw. Toch was kraken lange tijd niet illegaal.

Strafbaar feit vs huisrecht

Pas in 2010 is kraken strafbaar geworden, met de invoering van de Wet Kraken en Leegstand. Sindsdien hebben veel ontruimingen plaatsgevonden, maar nog steeds kun je als eigenaar krakers niet zomaar uitzetten. Iedere huisuitzetting maakt inbreuk op het ‘huisrecht’, een grondrecht vastgelegd zowel in de Nederlandse Grondwet als in artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). In een uitspraak van de Hoge Raad van 2011 is bepaald dat, in verband met dit grondrecht, altijd een rechter voorafgaand aan de uitzetting moet toetsen of deze in het concrete geval proportioneel is. De belangen van de krakers worden daarbij afgewogen tegen de belangen van de eigenaar. In de praktijk betekent dit dat het meestal minimaal enkele maanden duurt voordat een eigenaar krakers uit zijn pand kan zetten.

In de praktijk

Dat het zelfs door tussenkomst van de rechter soms niet lukt om krakers uit te zetten, merkte een eigenares van een kantoorpand nog in mei van dit jaar. 25 krakers namen hun intrek in het gebouw, dat al meerdere jaren leegstond. De eigenares spande een kort geding tot ontruiming aan. Zij gaf aan dat zij samen met de gemeente Tilburg woningbouwplannen had voor het kantoorgebouw. De rechter stelde haar in het ongelijk, met als argument dat de plannen niet concreet genoeg waren. Bovendien was er nauwelijks sprake van overlast en waren de krakers bereid om mee te werken aan de woningbouwplannen. Opvallend was overigens dat de rechter ook de coronacrisis meenam in haar uitspraak. Vanwege het risico op besmetting vond de rechter het beter dat de krakers bleven zitten waar ze zaten.

Handhaving kraakverbod

In oktober 2019 hebben Tweede Kamerleden Koerhuis (VVD) en Van Toorenburg (CDA) het wetsvoorstel ‘Handhaving kraakverbod’ ingediend. In dit wetsvoorstel wordt beoogd om een verkorte procedure in het leven te roepen. Hierbij kan de rechter-commissaris binnen drie dagen beoordelen of uitzetting rechtmatig is. Daarna kunnen de krakers in principe worden uitgezet. Het wetsvoorstel loopt echter tegen problemen aan. Tegen de potentiële inbreuk op het grondrecht ‘huisrecht’ moet namelijk altijd een ‘effectief rechtsmiddel’ worden geboden. Zo zal er in ieder geval een gelegenheid moeten zijn voor de krakers om gehoord te worden, ze moeten het dossier kunnen inzien en ze moeten zich kunnen laten bijstaan door een advocaat. Voorlopig voldoet het wetsvoorstel niet aan de minimumeisen en moeten de initiatiefnemers dus terug naar de tekentafel.

Mocht het wetsvoorstel in aangepaste vorm wel worden aangenomen, dan zal de lange traditie van de Nederlandse kraker wellicht ten einde komen.

Contact

Wilt u advies over de ontruiming of uitzetting van kantoorpanden? Neem dan contact op met één van onze juristen!