Vreemd vermogen werd eigen vermogen; accountant wordt berispt

01-02-2022 | Recent is weer een uitspraak gedaan door de Accountantskamer, althans het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) heeft de uitspraak van de Accountantskamer in overwegende mate in stand gelaten (ECLI:NL:TACAKN:2020:30). In deze zaak heeft de (controlerend) accountant een berisping gekregen omdat hij niet heeft gehandeld overeenkomstig het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.

Wat speelde er?

Waar het hier om ging was dat de accountant bij zijn controle – ten onrechte – heeft ingestemd met het verwerken van een vordering van een uitgetreden aandeelhouder als eigen vermogen, dit in tegenstelling tot de verwerking van deze post in eerdere jaren. In dit geval werd in de geconsolideerde jaarrekening over 2017 de vordering als vreemd vermogen verwerkt, maar in de vennootschappelijk jaarrekening als eigen vermogen.

Het ontstaan van de vordering vloeide voort uit een beëindiging van een participatie door voormalig aandeelhouder. De betreffende aandeelhouder was namelijk contractueel gehouden zijn aandelen te laten inkopen door de vennootschap waardoor de oud aandeelhouder een vordering op de vennootschap kreeg. Hoewel de inkoop uiteindelijk niet werd gerealiseerd waren er inmiddels al wel betalingen gedaan aan de uitgetreden aandeelhouder.

Via een procedure bij de Ondernemingskamer heeft de belanghebbende (de uitgetreden aandeelhouder) zijn klacht gehonoreerd gekregen ten aanzien van de stelling dat de jaarrekening door de algemene vergadering van de nv zo niet mocht worden vastgesteld. Met deze ‘overwinning’ heeft hij vervolgens de controlerend accountant aangesproken in een tuchtrechtzaak.

Verwerking in de jaarrekening

Hoewel dit een bijzondere situatie was, is het goed stil te staan bij de verwerking van een dergelijke post in de jaarrekening. In andere gevallen merken wij dat in de praktijk, met name fiscaal of financieel ingegeven, vreemd vermogen (lees: gelden verstrekt door de aandeelhouder(s)) wordt verwerkt als eigen vermogen. Bijvoorbeeld in de vorm van een agiostorting ook wel ‘informeel kapitaal’ genoemd.

Om rekening mee te houden

Hier valt echter wel wat over op te merken, bijvoorbeeld:

• De omzetting van vreemd vermogen naar eigen vermogen vergt een aandeelhoudersbesluit, alsmede een overeenkomst met de betreffende crediteur. Een dergelijk besluit kan dus niet worden genomen door alleen een aandeelhoudersbesluit, die met een meerderheid van stemmen kan worden genomen. Een aandeelhouder kan dus niet tegen zijn zin in geconfronteerd worden met een dergelijke ‘omzetting’.
• Het omzetten van een geldlening in een agiostorting heeft als effect dat deze individuele vordering – tenzij er sprake is van gealloceerde agioreserves – na omzetting ‘uitvloeit’ over alle aandelen en dus alle hebben aandeelhouders ‘voordeel’ bij de omzetting.
• Het omzetten van een geldlening in een agiostorting betekent dat verbonden zekerheden ter dekking van de vordering (bijvoorbeeld een recht van pand of hypotheek) vervallen. Er is immers geen sprake meer van een vordering.
• Indien de jaarrekening wordt opgemaakt tegen fiscale waarderingsgrondslagen (bij kleine rechtspersonen is dit mogelijk) is het verleidelijk om een vordering die fiscaal gezien wordt als eigen vermogen, daarom als eigen vermogen te kwalificeren. Daarmee zou de fiscale jaarrekening essentieel gaan afwijken van de juridische werkelijkheid.
  Met de omzetting is de betreffende aandeelhouder (vaak de DGA) zijn ‘vordering’ dus kwijt, althans – in geval van een faillissement – zal een curator in zo’n geval stellen dat met vaststelling van de jaarrekening de DGA afstand heeft gedaan van zijn vorderingsrecht. Had de betreffende DGA zijn vordering ‘afgedekt’ met een pandrecht op de activa van de bv dan is hij die zekerheid dus ‘kwijt’.

Tot slot is het derhalve goed om in dit soort situaties op te letten wat de juridische gevolgen zijn van een dergelijke ‘omzetting’. Vaak zijn er alternatieven te bedenken die minder verstrekkende gevolgen hebben.

Advies & contact

Heeft u vragen aangaande de omzetting van vreemd vermogen in eigen vermogen, dan wel vragen in zijn algemeenheid over de financieringsstructuur van een groep van ondernemingen? Neem dan contact op met één van onze bedrijfsjuristen of accountants.